درمان عدم تحمل لاکتوز در طب سنتی
مقدمه: عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عدم تحمل لاکتوز یک مشکل شایع گوارشی است که در آن بدن قادر به هضم لاکتوز، قند اصلی موجود در شیر و محصولات لبنی، نیست. این وضعیت به دلیل کمبود یا نبود آنزیمی به نام لاکتاز در روده کوچک رخ میدهد. لاکتاز مسئول تجزیه لاکتوز به قندهای سادهتر (گلوکز و گالاکتوز) است تا جذب بدن شود. در صورت کمبود این آنزیم، لاکتوز هضمنشده به روده بزرگ منتقل شده و باعث بروز علائم گوارشی میشود.
شیوع:
عدم تحمل لاکتوز در میان جمعیتهای مختلف به طور قابل توجهی متفاوت است. بر اساس آمار، حدود 65-70 درصد از جمعیت جهان به درجاتی از این مشکل دچار هستند. این میزان در برخی مناطق، مانند شرق آسیا و آفریقا، بیشتر است و در میان اروپاییهای شمالی کمتر دیده میشود.
در کودکان و نوزادان:
عدم تحمل لاکتوز به طور کلی در نوزادان کمتر شایع است، زیرا شیر مادر یا شیر خشک منبع اصلی تغذیه آنهاست. اما ممکن است در برخی موارد خاص مانند نارس بودن نوزاد یا آسیبدیدگی روده کوچک به دلیل عفونت، این مشکل رخ دهد. در بزرگسالان، این وضعیت شایعتر است و اغلب با افزایش سن شدت میگیرد.
علائم عدم تحمل لاکتوز
علائم این وضعیت معمولاً 30 دقیقه تا 2 ساعت پس از مصرف شیر یا محصولات لبنی ظاهر میشوند و شامل موارد زیر هستند:
- نفخ شکم
- درد یا گرفتگی شکمی
- اسهال
- حالت تهوع یا استفراغ (در موارد شدیدتر)
- صداهای روده (غرغر شکم)
- گاز معده یا باد شکم زیاد
این علائم بسته به میزان لاکتوز مصرفی و سطح تحمل فرد، شدت متفاوتی دارند. برای تشخیص دقیق و مدیریت بهتر، مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه توصیه میشود.
درمان عدم تحمل لاکتوز
درمان عدم تحمل لاکتوز
درمان عدم تحمل لاکتوز (Lactose Intolerance) در طب سنتی بیشتر بر پایه تقویت سیستم گوارش و جایگزینی محصولات لبنی قابل هضم استوار است. این روشها شامل مصرف گیاهان دارویی، تغییرات تغذیهای و استفاده از مواد غذایی جایگزین میشود. در ادامه به برخی از این روشها اشاره میکنیم:
1. استفاده از گیاهان دارویی
برخی گیاهان دارویی به تقویت هضم و کاهش علائم ناشی از عدم تحمل لاکتوز کمک میکنند:
- زنجبیل: مصرف دمنوش زنجبیل میتواند به بهبود هضم و کاهش نفخ کمک کند.
- نعناع: دمنوش نعناع خاصیت ضدنفخ دارد و میتواند درد شکم و اسهال ناشی از عدم تحمل لاکتوز را کاهش دهد.
- رازیانه: دمنوش رازیانه باعث تقویت دستگاه گوارش و کاهش ناراحتیهای گوارشی میشود.
- آویشن: آویشن به هضم بهتر غذا کمک میکند و از ایجاد نفخ و درد شکم جلوگیری میکند.
2. جایگزینهای لبنی طبیعی
- شیرهای گیاهی: شیر بادام، شیر نارگیل، شیر جو دوسر و شیر سویا جایگزینهای مناسبی برای شیر گاو هستند.
- ماستهای پروبیوتیک: مصرف ماستهای پروبیوتیک کملاکتوز یا بدون لاکتوز به بهبود فلور روده کمک میکند.
- پنیرهای کهنه: برخی پنیرها مانند پنیر پارمسان و چدار، لاکتوز کمتری دارند و ممکن است قابل تحمل باشند.
3. تقویت گوارش با اصلاح تغذیه
- مصرف غذاهای غنی از فیبر مانند میوهها و سبزیجات تازه برای تنظیم حرکت روده.
- استفاده از ادویههایی مانند زیره سبز، زردچوبه و دارچین برای تقویت گوارش.
- پرهیز از غذاهای سنگین و پرچرب که فشار بیشتری بر سیستم گوارش وارد میکنند.
4. مصرف خاکشیر
خاکشیر به تقویت معده و تنظیم هضم کمک میکند. میتوانید یک قاشق خاکشیر را با آب ولرم و کمی عسل ترکیب کرده و صبحها مصرف کنید.
5. دمنوشهای ملین و آرامبخش
- ترکیب گلگاوزبان و لیموعمانی برای کاهش استرس و تسهیل هضم.
- دمنوش گل ختمی برای تسکین دستگاه گوارش.
نکات تکمیلی:
- پرهیز از مصرف شیر پرچرب و محصولات لبنی حاوی لاکتوز بالا.
- در صورت نیاز، استفاده از مکملهای لاکتاز که به هضم لاکتوز کمک میکنند.
- اگر علائم شدید است، حتماً با پزشک مشورت کنید.
این روشها بیشتر برای بهبود علائم و کمک به مدیریت بیماری است و ممکن است جایگزین درمانهای تخصصی نشود.
تشخیص عدم تحمل لاکتوز
برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز، پزشکان از روشهای مختلفی استفاده میکنند که شامل تاریخچه پزشکی، علائم، و آزمایشهای تخصصی است. برخی از این روشها عبارتند از:
1. بررسی تاریخچه پزشکی و علائم
پزشک در ابتدا تاریخچه تغذیه و علائم شما را بررسی میکند. سوالاتی درباره مصرف محصولات لبنی، زمان بروز علائم، و شدت آنها مطرح میشود.
2. آزمایشهای تشخیصی
چندین آزمایش دقیق برای تشخیص این مشکل وجود دارد:
- آزمایش تنفسی هیدروژن:
این آزمایش رایجترین روش تشخیص است. بعد از مصرف محلول حاوی لاکتوز، میزان هیدروژن در هوای بازدم اندازهگیری میشود. سطح بالای هیدروژن نشاندهنده عدم هضم لاکتوز و تخمیر آن توسط باکتریهای روده است. - آزمایش تحمل لاکتوز:
در این روش، پس از مصرف محلول لاکتوز، قند خون به طور مرتب اندازهگیری میشود. اگر سطح قند خون به مقدار کافی افزایش نیابد، نشاندهنده جذب ناکافی لاکتوز است. - آزمایش pH مدفوع:
این آزمایش بیشتر در کودکان و نوزادان انجام میشود. مدفوع اسیدی میتواند نشانهای از وجود لاکتوز هضمنشده باشد.
3. رژیم حذف و بازگشت
گاهی پزشک رژیمی بدون لاکتوز تجویز میکند تا علائم بررسی شوند. در صورت بهبود علائم با حذف لاکتوز و بازگشت آنها با مصرف دوباره، تشخیص قطعی میشود.
4. آزمایش ژنتیکی
در برخی موارد، خصوصاً برای نوزادان، آزمایش ژنتیکی برای بررسی جهشهای مرتبط با کاهش فعالیت لاکتاز انجام میشود.
این روشها در کنار هم به پزشک کمک میکنند تا تشخیص دقیقی از این مشکل ارائه دهد و برنامه درمانی مناسبی طراحی کند.
جمع بندی
عدم تحمل لاکتوز یک اختلال گوارشی شایع است که در آن بدن قادر به هضم لاکتوز (قند موجود در شیر و محصولات لبنی) نیست. این مشکل به دلیل کمبود یا نبود آنزیم لاکتاز در روده کوچک رخ میدهد که وظیفه تجزیه لاکتوز را بر عهده دارد. این وضعیت میتواند باعث بروز علائمی مانند نفخ، درد شکم، اسهال و گاز معده شود. شیوع آن در بین جمعیتهای مختلف متفاوت است و در برخی مناطق مانند شرق آسیا بسیار شایعتر از اروپا یا آمریکا است. این اختلال میتواند در کودکان نیز دیده شود، اما در بزرگسالان شایعتر است و اغلب با افزایش سن شدت میگیرد.
تشخیص این وضعیت معمولاً از طریق بررسی علائم، آزمایشهای تنفسی، تحمل لاکتوز یا بررسی pH مدفوع انجام میشود. برای مدیریت این مشکل، استفاده از رژیمهای غذایی بدون لاکتوز، محصولات لبنی لاکتوززدایی شده، و در مواردی مصرف مکملهای آنزیم لاکتاز پیشنهاد میشود. با تغییر سبک زندگی و انتخابهای هوشمندانه در تغذیه، افراد مبتلا به این مشکل میتوانند کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
دکتر فرشته فروزش، متخصص بیماری های داخلی، عضو تیم علمی سلامتکده
